Pecihitam.org<\/strong> – Sering kita mendengar dari kawan-kawan, guru agama, penceramah, atau dalam majlis ta\u2019lim bahwa shalat Isya lebih baik dilaksanakan pada akhir waktu. <\/p>\n\n\n\n Sehingga ada sebagian yang bertanya, apakah statemen tersebut ada dalilnya atau ada sumbernya dari kitab-kitab fiqih yang terpercaya?. Dalam artikel ini saya ingin menjawab pertanyaan itu berdasarkan kitab al-Mausuu\u2019ah al-Fiqhiyyah XXVII\/317. <\/p>\n\n\n\n Dalam kitab tersebut dijelaskan bahwa:<\/strong><\/p>\n\n\n\n \u062a\u064e\u0623\u0652\u062e\u0650\u064a\u0631\u064f \u0635\u064e\u0644\u0627\u064e\u0629\u0650 \u0627\u0644\u0652\u0639\u0650\u0634\u064e\u0627\u0621\u0650. <\/strong><\/p>\n\n\n\n \u0630\u064e\u0647\u064e\u0628\u064e \u062c\u064f\u0645\u0652\u0647\u064f\u0648\u0631\u064f \u0627\u0644\u0652\u0641\u064f\u0642\u064e\u0647\u064e\u0627\u0621\u0650 – \u0627\u0644\u0652\u062d\u064e\u0646\u064e\u0641\u0650\u064a\u064e\u0651\u0629\u064f-\u060c \u0648\u064e\u0627\u0644\u0652\u062d\u064e\u0646\u064e\u0627\u0628\u0650\u0644\u064e\u0629\u064f \u060c \u0648\u064e\u0647\u064f\u0648\u064e \u0642\u064e\u0648\u0652\u0644\u064c \u0639\u0650\u0646\u0652\u062f\u064e \u0627\u0644\u0634\u064e\u0651\u0627\u0641\u0650\u0639\u0650\u064a\u064e\u0651\u0629\u0650 – \u0625\u0650\u0644\u064e\u0649 \u0623\u064e\u0646\u064e\u0651 \u062a\u064e\u0623\u0652\u062e\u0650\u064a\u0631\u064e \u0627\u0644\u0652\u0639\u0650\u0634\u064e\u0627\u0621\u0650 \u0645\u064f\u0633\u0652\u062a\u064e\u062d\u064e\u0628\u064c\u0651 \u0625\u0650\u0644\u064e\u0649 \u062b\u064f\u0644\u064f\u062b\u0650 \u0627\u0644\u0644\u064e\u0651\u064a\u0652\u0644\u060c \u0642\u064e\u0627\u0644 \u0627\u0644\u0632\u064e\u0651\u064a\u0652\u0644\u064e\u0639\u0650\u064a\u064f\u0651 : \u0642\u064e\u062f\u0652 \u0648\u064e\u0631\u064e\u062f\u064e \u0641\u0650\u064a \u062a\u064e\u0623\u0652\u062e\u0650\u064a\u0631\u0650 \u0627\u0644\u0652\u0639\u0650\u0634\u064e\u0627\u0621\u0650 \u0623\u064e\u062e\u0652\u0628\u064e\u0627\u0631\u064c \u0643\u064e\u062b\u0650\u064a\u0631\u064e\u0629\u064c \u0635\u0650\u062d\u064e\u0627\u062d\u064c . \u0648\u064e\u0647\u064f\u0648\u064e \u0645\u064e\u0630\u0652\u0647\u064e\u0628\u064f \u0623\u064e\u0643\u0652\u062b\u064e\u0631\u0650 \u0623\u064e\u0647\u0652\u0644 \u0627\u0644\u0652\u0639\u0650\u0644\u0652\u0645\u0650 \u0645\u0650\u0646\u064e \u0627\u0644\u0635\u064e\u0651\u062d\u064e\u0627\u0628\u064e\u0629\u0650 \u0648\u064e\u0627\u0644\u062a\u064e\u0651\u0627\u0628\u0650\u0639\u0650\u064a\u0646\u064e\u060c \u0648\u064e\u0645\u0650\u0646\u064e \u0627\u0644\u0623\u0652\u062d\u064e\u0627\u062f\u0650\u064a\u062b\u0650 \u0627\u0644\u064e\u0651\u062a\u0650\u064a \u064a\u064e\u0633\u0652\u062a\u064e\u062f\u0650\u0644\u064f\u0651\u0648\u0646\u064e \u0628\u0650\u0647\u064e\u0627 \u0639\u064e\u0644\u064e\u0649 \u0627\u0633\u0652\u062a\u0650\u062d\u0652\u0628\u064e\u0627\u0628\u0650 \u062a\u064e\u0623\u0652\u062e\u0650\u064a\u0631\u0650 \u0627\u0644\u0652\u0639\u0650\u0634\u064e\u0627\u0621\u0650 \u0642\u064e\u0648\u0652\u0644\u064f\u0647\u064f \u0635\u064e\u0644\u064e\u0651\u0649 \u0627\u0644\u0644\u064e\u0651\u0647\u064f \u0639\u064e\u0644\u064e\u064a\u0652\u0647\u0650 \u0648\u064e\u0633\u064e\u0644\u064e\u0651\u0645\u064e : \u0644\u064e\u0648\u0652\u0644\u0627\u064e \u0623\u064e\u0646\u0652 \u0623\u064e\u0634\u064f\u0642\u064e\u0651 \u0639\u064e\u0644\u064e\u0649 \u0623\u064f\u0645\u064e\u0651\u062a\u0650\u064a \u0644\u0623\u064e\u0645\u064e\u0631\u0652\u062a\u064f\u0647\u064f\u0645\u0652 \u0623\u064e\u0646\u0652 \u064a\u064f\u0624\u064e\u062e\u0650\u0651\u0631\u064f\u0648\u0627 \u0627\u0644\u0652\u0639\u0650\u0634\u064e\u0627\u0621\u064e \u0625\u0650\u0644\u064e\u0649 \u062b\u064f\u0644\u064f\u062b\u0650 \u0627\u0644\u0644\u064e\u0651\u064a\u0652\u0644 \u0623\u064e\u0648\u0652 \u0646\u0650\u0635\u0652\u0641\u0650\u0647\u0650 . \u0648\u064e\u0642\u064e\u064a\u064e\u0651\u062f\u064e \u0628\u064e\u0639\u0652\u0636\u064f \u0627\u0644\u0652\u062d\u064e\u0646\u064e\u0641\u0650\u064a\u064e\u0651\u0629\u0650 \u0627\u0633\u0652\u062a\u0650\u062d\u0652\u0628\u064e\u0627\u0628\u064e \u062a\u064e\u0623\u0652\u062e\u0650\u064a\u0631\u0650 \u0627\u0644\u0652\u0639\u0650\u0634\u064e\u0627\u0621\u0650 \u0628\u0650\u0627\u0644\u0634\u0650\u0651\u062a\u064e\u0627\u0621\u0650 \u060c \u0623\u064e\u0645\u064e\u0651\u0627 \u0627\u0644\u0635\u064e\u0651\u064a\u0652\u0641\u064f \u0641\u064e\u064a\u064f\u0646\u0652\u062f\u064e\u0628\u064f \u062a\u064e\u0639\u0652\u062c\u0650\u064a\u0644\u064f\u0647\u064e\u0627 \u0639\u0650\u0646\u0652\u062f\u064e\u0647\u064f\u0645\u0652. \u0648\u064e\u0630\u064e\u0647\u064e\u0628\u064e \u0627\u0644\u0652\u0645\u064e\u0627\u0644\u0650\u0643\u0650\u064a\u064e\u0651\u0629\u064f \u0625\u0650\u0644\u064e\u0649 \u0623\u064e\u0646\u064e\u0651 \u0627\u0644\u0623\u0652\u0641\u0652\u0636\u064e\u0644 \u0644\u0650\u0644\u0652\u0641\u064e\u0630\u0650\u0651 \u0648\u064e\u0627\u0644\u0652\u062c\u064e\u0645\u064e\u0627\u0639\u064e\u0629\u0650 \u0627\u0644\u064e\u0651\u062a\u0650\u064a \u0644\u0627\u064e \u062a\u064f\u0646\u0652\u062a\u064e\u0638\u064e\u0631\u064f \u063a\u064e\u064a\u0652\u0631\u064f\u0647\u064e\u0627 \u062a\u064e\u0642\u0652\u062f\u0650\u064a\u0645\u064f \u0627\u0644\u0635\u064e\u0651\u0644\u064e\u0648\u064e\u0627\u062a\u0650 \u060c \u0648\u064e\u0644\u064e\u0648\u0652 \u0639\u0650\u0634\u064e\u0627\u0621\u064b \u0641\u0650\u064a \u0623\u064e\u0648\u064e\u0651\u0644 \u0648\u064e\u0642\u0652\u062a\u0650\u0647\u064e\u0627 \u0627\u0644\u0652\u0645\u064f\u062e\u0652\u062a\u064e\u0627\u0631\u0650 \u0628\u064e\u0639\u0652\u062f\u064e \u062a\u064e\u062d\u064e\u0642\u064f\u0651\u0642\u0650 \u062f\u064f\u062e\u064f\u0648\u0644\u0650\u0647\u0650\u060c \u0648\u064e\u0644\u0627\u064e \u064a\u064e\u0646\u0652\u0628\u064e\u063a\u0650\u064a \u062a\u064e\u0623\u0652\u062e\u0650\u064a\u0631\u064f \u0627\u0644\u0652\u0639\u0650\u0634\u064e\u0627\u0621\u0650 \u0625\u0650\u0644\u064e\u0649 \u062b\u064f\u0644\u064f\u062b\u0650 \u0627\u0644\u0644\u064e\u0651\u064a\u0652\u0644 \u0625\u0650\u0644\u0627\u064e\u0651 \u0644\u0650\u0645\u064e\u0646\u0652 \u064a\u064f\u0631\u0650\u064a\u062f\u064f \u062a\u064e\u0623\u0652\u062e\u0650\u064a\u0631\u064e\u0647\u064e\u0627 \u0644\u0650\u0634\u064f\u063a\u0652\u0644\u064d \u0645\u064f\u0647\u0650\u0645\u064d\u0651 \u060c \u0643\u064e\u0639\u064e\u0645\u064e\u0644\u0650\u0647\u0650 \u0641\u0650\u064a \u062d\u0650\u0631\u0652\u0641\u064e\u062a\u0650\u0647\u0650 \u060c \u0623\u064e\u0648\u0652 \u0644\u0623\u0650\u062c\u0652\u0644 \u0639\u064f\u0630\u0652\u0631\u064d \u060c \u0643\u064e\u0645\u064e\u0631\u064e\u0636\u064d \u0648\u064e\u0646\u064e\u062d\u0652\u0648\u0650\u0647\u0650 . \u0644\u064e\u0643\u0650\u0646\u0652 \u064a\u064f\u0633\u0652\u062a\u064e\u062d\u064e\u0628\u064f\u0651 \u0623\u064e\u0646\u0652 \u064a\u064f\u0624\u064e\u062e\u0650\u0651\u0631\u064e\u0647\u064e\u0627 \u0623\u064e\u0647\u0652\u0644 \u0627\u0644\u0652\u0645\u064e\u0633\u064e\u0627\u062c\u0650\u062f\u0650 \u0642\u064e\u0644\u0650\u064a\u0644\u0627\u064b \u0644\u0627\u0650\u062c\u0652\u062a\u0650\u0645\u064e\u0627\u0639\u0650 \u0627\u0644\u0646\u064e\u0651\u0627\u0633\u0650\u060c \u0648\u064e\u0623\u064e\u0641\u0652\u0636\u064e\u0644\u0650\u064a\u064e\u0651\u0629\u064f \u062a\u064e\u0642\u0652\u062f\u0650\u064a\u0645\u0650 \u0627\u0644\u0635\u064e\u0651\u0644\u064e\u0648\u064e\u0627\u062a\u0650 \u0644\u0623\u0650\u0648\u064e\u0651\u0644 \u0648\u064e\u0642\u0652\u062a\u0650\u0647\u064e\u0627 \u0648\u064e\u0644\u064e\u0648\u0652 \u0639\u0650\u0634\u064e\u0627\u0621\u064b \u0647\u064f\u0648\u064e – \u0623\u064e\u064a\u0652\u0636\u064b\u0627 – \u0642\u064e\u0648\u0652\u0644\u064c \u0622\u062e\u064e\u0631\u064f \u0644\u0650\u0644\u0634\u064e\u0651\u0627\u0641\u0650\u0639\u0650\u064a\u064e\u0651\u0629\u0650 . \u0642\u064e\u0627\u0644 \u0627\u0644\u0646\u064e\u0651\u0648\u064e\u0648\u0650\u064a\u064f\u0651 : \u0648\u064e\u0627\u0644\u0623\u0652\u0635\u064e\u062d\u064f\u0651 \u0645\u0650\u0646\u064e \u0627\u0644\u0652\u0642\u064e\u0648\u0652\u0644\u064e\u064a\u0652\u0646\u0650 \u0639\u0650\u0646\u0652\u062f\u064e \u0623\u064e\u0635\u0652\u062d\u064e\u0627\u0628\u0650\u0646\u064e\u0627 \u0623\u064e\u0646\u064e\u0651 \u062a\u064e\u0642\u0652\u062f\u0650\u064a\u0645\u064e\u0647\u064e\u0627 \u0623\u064e\u0641\u0652\u0636\u064e\u0644 \u060c \u062b\u064f\u0645\u064e\u0651 \u0642\u064e\u0627\u0644 : \u0648\u064e\u062a\u064e\u0641\u0652\u0636\u0650\u064a\u0644 \u0627\u0644\u062a\u064e\u0651\u0623\u0652\u062e\u0650\u064a\u0631\u0650 \u0623\u064e\u0642\u0652\u0648\u064e\u0649 \u062f\u064e\u0644\u0650\u064a\u0644\u0627\u064b .<\/strong><\/p>\n\n\n\n \u201cMengakhirkan Shalat Isya\u201d.<\/em><\/p>\n\n\n\n \u201cMayoritas Ulama Fuqaha (ahli fiqh) yang terdiri dari kalangan Hanafiyyah, Hanabilah, dan satu pendapat dari Syafiiyah (pada qaul jadiid) mengakhirkan shalat isya hingga sepertiga malam hukumnya disunnahkan. Berkata al-Zaila\u2019ii: banyak hadis menerangkan tentang kesunahannya. Ini adalah pendapat paling dominannya ahli ilmu dari para sahabat dan tabi\u2019iin<\/a><\/strong>.<\/em><\/p>\n\n\n\n Di antara hadis yang menunjukkannya adalah sabda Nabi Muhammad shallallaahu \u2018alaihi wa sallam riwayat Abu Hurairoh ra.: \u201cAndaikan aku tidak menghawatirkan memberi kesulitan pada umatku niscaya aku perintahkan pada mereka untuk mengakhirkan shalat Isya hingga sepertiga malam atau separuh malam\u201d. (HR Turmudzi I\/310-312, Ibnu Maajah I\/226, Ahmad Bin Hanbal II\/250, Hakim dalam mustadaraknya I\/146). <\/em><\/p>\n\n\n\n Kalangan Hanafiyyah memberi batasan kesunahan\nmengakhirkan shalat Isya di atas pada saat musim dingin. Sedangkan saat musim\npanas justru disunahkan mengawalkan shalat Isya. (Ibnu \u2018Abidiin I\/146). <\/em><\/p>\n\n\n\n Kalangan Malikiyyah memilih yang lebih utama\nbagi orang yang shalat sendirian atau berjamah bersama orang-orang yang tidak\nbisa dinanti kedatangannya adalah mengawalkan shalat walaupun itu shalat Isya,\nsetelah yakin masuk waktunya. (Syarh al-Kabiir maa Hasyiyah al-Daasuqi I\/180). <\/em><\/p>\n\n\n\n Dan tidak dianjurkan mengakhirkan shalat Isya\nhingga sepertiga malam terakhir kecuali bagi orang yang memiliki kesibukan\npenting, seperti menjalankan pekerjaannya, atau karena ada udzur (halangan)\nseperti sakit dll. Hanya saja menurut mereka (kalangan malikiyyah) dianjurkan\nmengakhirkan shalat Isya dalam tempo waktu sedikit guna mengumpulkan orang yang\nhendak jamaah. (al-Fawaakih al-Dawaany I\/197). <\/em><\/p>\n\n\n\n